Eş‘arî, mütekellim vasfının yanında aynı zamanda usûlî kimliğiyle bilinmektedir. Biyografik çalışmalarda Eş‘arî’nin fıkhî kimliğine ilişkin farklı değerlendirmelerin olduğu görülmektedir. Ancak Eş‘arî, fıkıh usûlünde herhangi bir mezhebe bağlı olmayıp, kendine özgü görüşleri vardır. Binaenaleyh Eş‘arî’nin fıkıh usûlüne ilişkin bazı görüşleri genelde pek çok usûlcünün özelde Şâfi‘î’nin görüşlerinden farklıdır. İşte bu çalışmada Eş‘arî’nin Şâfi‘î’ye veya Şâfi‘î mezhebinin yerleşik görüşlerine muhalefeti ve bu muhalefetin sonuçları ele alınmaktadır. Eş‘arîlik ve Şâfi‘îliğin tarihsel süreçte eklektik bir yapı arz ettiği dikkate alındığında Eş‘arî’nin, Şâfi‘î’ye muhalefetinin, Şâfi‘î mezhebinde fikirsel bir hareketliliğe neden olduğu muhakkaktır. Eş‘arî/Eş‘arîlik kaynaklı olan bu hareketliliğin, Şâfi‘î fıkıh usûlünün gelişimine etkisini ortaya çıkarmayı amaçladığımız bu çalışma, bir noktada fıkıh usûlündeki farklılaşmaya ve değişime işaret etmektedir.
In addition to being an Ash‘arite theologian Ashh’ari was also a theoretician of usûl al-fiqh. Although there are different evaluations of Ash‘ari's fiqh identity in biographical studies, it is necessary to say that the Shâfi'î school has embraced him strongly. However, Ash‘arî has his own authentic views in usûl al-fiqh without being connected to any sect. Some of the views defended by Ash‘arî in usûl al-fiqh differ from the views of Shâfi‘î. This study deals with Ash‘arî’s opposition to Shafi’i and the established views of Shâfi‘î sect and the results of this opposition. Given the fact that Ash‘arî and Shâfi‘î represent an eclectic structure in the historical process, it is certain that Ash’ari’s opposition to Shâfi‘î has caused an intellectual dynamism in Shâfi‘î sect. This study in which we aim to reveal the effect of this dynamism stemming from Ash‘arî/Ash’arism on the development of Shafi's usûl al-fiqh points to the differentiation and change in the usûl al-fiqh.
