Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tarih Okulu Dergisi, cilt.14, sa.52, ss.1601-1619, 2021 (Hakemli Dergi)
Ülkemizde Alevilik-Bektaşilik tarihine dair çalışmalar daha ziyade XVI. yüzyılın ilkyarısı ile XIX. yüzyıl bağlamında ele alınmıştır. İlk devire dair çalışmalarda OsmanlıSafevi çekişmesi ve bu durumun imparatorluk tebaası Kızılbaş topluluklar üzerindekietkisi daha çok siyasî ve itikadî bağlamda irdelenmiştir. İkinci döneme ait çalışmalar isenispeten imparatorluk idaresinin merkezileşme çabaları ve bu durumun kızılbaşlarnezdinde yaratmış olduğu tesire dönüktür. İmparatorluk idaresinin, Anadolu kırsalındasıradan hayatını yaşarken dönemin kendine has özellikleri nedeniyle oluşan siyasî, sosyalve itikadî havasından etkilenerek görünür olan Kızılbaşların, Safevilerle irtibatınınkesilmesine dair gayretini erişebildiğimiz belgelerden rahatlıkla görebilmekteyiz. 17. ve18. yüzyıllarda gerçekte ne olup bittiğine dair sarih bilgiler olmasa da azalan Safevitazyikiyle 19. yüzyıla kadar dingin bir hayatın devam ettiği düşünülebilir. Bu çalışmaaslında daha ziyade ilk dönem örneklerine farklı bir bakış acısıyla katkı sağlamayıamaçlamaktadır. Bu bakış acısı aslında başvuru kaynağının niteliği ve önemindenbeslenmiştir. Ülkemizde daha ziyade siyasî, idarî, malî ve askerî maksatla tetkik edilmiş tahrir defterleri Osmanlı-Safevi mücadelesi ve kızılbaşların durumu hakkında önemlibilgiler ihtiva etmektedir. Vilayet-i Rum ve havalisine ait bu minvaldeki defterlerintetkikiyle şimdiye kadar siyasî ve itikâdî boyutuyla ele alınan meselenin ayrıca malî biryönünün de olduğu görülmektedir. Haliyle çalışmada bu hususa dair tespitlerin ortayakonulması amaçlanmaktadır. Ancak bu sayede kızılbaşa meyleden bir Anadoluköylüsünün hem kendisi ve hem de imparatorluk idaresi nezdindeki çıkmazlarına dairipuçlarına erişilebilecektir.