Kur’an’ın doğru okunması esasına dayanan tecvit, İslami ilimler içerisinde önemli bir yere sahip olmakla beraber öğrenilmesi pek kolay olmayan bir ilimdir. Bu yüzden tecvidi daha akılda kalır, daha ilgi çekici ve özellikle çocukların sevebileceği bir hâle getirmek için edebiyat tarihimizde pek çok manzum tecvit örneği bulunmaktadır. Tecvidi öğrenmek isteyenlerin bu manzum örneklerle daha hızlı ilerleyebileceği ve sıkılmadan öğrenmeye devam edebileceği düşünülmüştür. Tecvidin sanatla bir arada sunulması da öğrenme çağındaki çocuklar için edebî ve sanatsal becerinin kazanılması için son derece önemlidir. Ünlü Kazan Tatar aydını, ulema ve düşünürlerinden Alimcan Barudî ile kardeş olan Salihcan Barudî tarafından yazılmış olan Fetḥü’l-Tecvīd, 1895’te Kazan’da basılmıştır. Kırgızistan Millî İlimler Akademisi Beşeri ve İktisadi İlimler Bölümü Cengiz Aytmatov Dil ve Edebiyat Enstitüsünün el yazmaları bölümünde kayıtlı olan Fetḥü’l-Tecvīd, manzum bir tecvit örneği olması bakımından Kazan Tatar edebiyatı için önem arz etmekte ve çoklu dil kullanımlarına sahip olması onun tarihî Kazan Tatar Türkçesinin güzel bir örneği olduğunu göstermektedir. Nitekim birtakım Oğuzca özellikler ve Çağatay imlasının esere tatbik edildiği örnekler barındırdığı için dil özellikleri açısından eserin günümüz Kazan Tatar Türkçesinden farklı yanları bulunmaktadır. Bu çalışmada Fetḥü’l-Tecvīd transkribe edilerek günümüz Kazan Tatar Türkçesinden farklı olan dil özellikleri üzerinde durulmuştur. Böylelikle Kazan Tatar tasavvufi edebiyatının güzel bir örneği gün yüzüne çıkarılmış ve tarihî Kazan Tatar Türkçesinin dil özellikleri aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Tajweed is a science based on the principle of recitation of the Qur’an with proper pronunciation that holds an important place in the Islamic sciences but is not easy to learn. Therefore, there are many examples of verse tajweed in our literary history in order to make tajweed more memorable, more attractive, and appealing, especially for children. It was thought that those who would like to learn Tajweed could progress faster with these verse examples and keep on learning without getting bored. Presenting tajweed together with art is extremely important for children of learning age to acquire literary and artistic skills. Fethü’l- Tecvid written by Salihcan Barudi, the brother of Alimcan Barudi, a renowned Kazan Tatar intellectual, ulama, and philosopher, was published in Kazan in 1895. Fetḥü’l-Tecvīd, registered in the manuscripts department of the Cengiz Aytmatov Language and Literature Institute of the Kirghiz National Academy of Sciences, Department of Humanities and Economic Sciences, is important for Kazan Tatar literature as it is an example of tajweed in verse and its multiple language features indicate that it is a good example of historical Kazan Tatar Turkish. Indeed, since it incorporates some Oghuz features and some examples where Chagatai orthography has been introduced into the work, the work distinguishes itself with its linguistic features from çağdaş Kazan Tatar Turkish. This study transcribed Fethü’l- Tecvid and focused on the linguistic features that differ from çağdaş Kazan Tatar Turkish. Study unearthed a good example of Kazan Tatar Sufi literature and tried to shed light on the linguistic features of historical Kazan Tatar Turkish.
