Sözlüklerin telif edilmesi ilmî disiplinlerin gelişiminden sonraki bir dönemde gerçekleşmiştir. Fıkıhusûlü alanında yazılan sözlükler de fıkıh usûlü ilminin tedvininden sonraki dönemlerde gerçekleşmiştir.Fıkıh usûlü literatürünün oluşumuyla beraber başlayan kavramsallaşma süreci bu alanda derli toplu vemüstakil eserlerin telif edilmesiyle yeni bir aşama kaydetmiştir. Fıkıh usûlüne dair günümüze ulaşan ilksözlükler, V./XI. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu alana dair ilk sözlük denemesi bilebildiğimiz kadarıylaİbn Fûrek’in el-Ḥudûd fi’l-uṣûl adlı eseridir. Bu eser fıkıh usûlü ıstılahlarının yanında kelâm ıstılahlarınıiçerse de fıkıh usûlü kavramlarının derli toplu bir şekilde içeren ilk eser olması bakımından dikkatçekicidir. el-Ḥudûd fi’l-uṣûl kendisinden sonra üretilen fıkıh usûlündeki ıstılah literatürüne öncülüketmesi ve onları büyük ölçüde etkilemesi bakımından da önemlidir. Keza, eser yazıldığı dönemdekifıkıh usûlü ıstılahlarının çerçevesini belirleme açısından da kayda değerdir. Bu araştırmada ilk fıkıhusûlü sözlüğü niteliğinde olan el-Ḥudûd fî’l-uṣûl’ün yapısına, içeriğine, fıkıh usûlündeki ıstılahliteratüründeki önemine ve etkisine değinilmektedir.
The concept dictionaries have been written in a period following the development of scientific disciplines. The concept dictionaries written in the field of usûl al-fıqh also have been taken place some periods after codified of Islamic jurisprudence. The conceptualization process, which started with the formation of the fiqh literature, has taken a new step with well-organized and independent works. The first work of concept dictionary in uṣûl al-Fiqh which has survived the present day appeared in V./XI. century. As far as we know, the first dictionary study on this field is Ibn Fûrak’s al- Ḥudûd fi’l-uṣûl. Although this work includes notions of uṣûl al-fıqh as well as the concepts of theology (science of kalam), it is so important study because it is the first study that contains the concepts of uṣûl al-fıqh in a well-organized way. Also it is a significant study because it has pioneered the efforts of the concept dictionary in uṣûl al-fıqh and it has a great effect on them. It is also noteworthy in terms of determining the framework of the concepts of uṣûl al-fıqh. In this study, I will discuss the structure and content of al-Ḥudud fi’l-uṣûl which is the first work of concept dictionary in uṣûl al-Fiqh and its importance and effects on studies of concept dictionary in uṣûl al-fıqh.
