Çağdaş kelâm ve fıkıh çalışmalarında sıklıkla referans gösterilen ve muhtevasında İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn el-Cüveynî en-Nîsâbûrî’nin (ö. 478/1085) düşünce sistemine dair ipuçları aranmaya çalışılan el-Kâfiye fi’l-cedel adlı önemli eserin Cüveynî’ye âidiyeti konusunda kuşkular bulunmaktadır. İçerik bakımından incelendiğinde Cüveynî’nin üslûbuna ve genel görüşlerine aykırılık arz eden bu eser, ilk defa Fevkiye Hüseyin Mahmûd tarafından neşredilerek (Kahire 1979) Cüveynî’ye nisbet edilmiştir. Ancak Daniel Gimaret, Cüveynî’nin eş-Şâmil fî usûli’d-dîn ve el-İrşâd ilâ kavâtıi’ledilleti fî usûli’l-i‘tikâd gibi kelâmî eserlerine dayanarak tespit ettiği birtakım uyuşmazlıklar sebebiyle, bu eserin ona ait olamayacağını belirtmektedir. Bu uyuşmazlıkların başında bazı kavramların tanımları yer almaktadır. Bu makalede geniş çapta Cüveynî’nin eserlerine müracaat edilerek bu konuda birbirine aykırı görüş serdeden iki tarafın düşünceleri kapsamlı şekilde mukayese edilecek ve Gimaret’in görüşünü destekleyecek şekilde bazı ilâve gerekçelerde bulunulacaktır. Söz konusu gerekçeler bir araya getirildiğinde el-Kâfiye’nin müellifinin Cüveynî’den ziyade onun hocası olan Ebü’l-Kâsım elİsferâyînî el-İskâfî’nin (ö. 452/1060) olma ihtimali güçlenmektedir.
In contemporary theology and fiqh studies, al-Kāfiyah fī al-jadal is a frequently cited reference book. While some argue that the work belongs to Imām al-Ḥaramayn Abū al-Maʿālī ʻAbd al-Malik ibn ʻAbd Allāh al-Juwaynī (d. 478/1085), this claim is doubted by others. When the book was first published by Fawqīyah Ḥusayn Maḥmūd (Cairo 1979), it was attributed to al-Juwaynī. However, an examination of the book’s content shows contradictions with the style and general views of the scholar. Similarly, Daniel Gimaret states that, due to several incompatibilities between al-Kāfiyah and Cüveynî’s other theological works, such as al-Shāmil fī uṣūl al-dīn and al-Irshād ilā qawāṭiʿ al-adillah fī uṣū l al-iʿtiqād, he cannot be the author of the book either. Definitions of certain concepts are at the forefront of these incompatibilities. This article, by referring to the works of al-Juwaynī, will comprehensively compare the opinions of the two sides of the controversy and introduce some additional reasons to support Gimaret’s position. When the points are considered together, it seems highly likely that the author of al-Kāfiyah was not al-Juwaynī but his teacher, Abū al-Qāsim al-Isfarāyīnī al-Isqāf (d. 452/1060).
